του Χάρη Φεραίου*
Α΄
Η πρόσφατη κυκλοφορία βιβλίου, τού φίλου
και συμφοιτητή (χημικός μηχανικός εκείνος, αρχιτέκτων μηχανικός εγώ)
στο ΕΜΠ Δώρου Θεοδώρου, και πρώην Υπουργού Άμυνας τής Κύπρου, «Κυπριακό:
‘‘Χαμένες’’ και Χαμένες Ευκαιρίες»,1* επιβεβαίωσε παλιότερη
«πολιτική» άποψη που είχε δημοσίως διατυπώσει γράφων, συνοψιζόμενη ως
έξης: Μόνη εκδοχή δημιουργίας προϋποθέσεων, ώστε να έχει ελπίδες
ιστορικής του επιβίωσης ο ελληνισμός τής παρούσας, και προϊούσας,
παρακμής, είναι να τολμήσουν οι νεοέλληνες, να θέσουν επιτέλους υπό την
βάσανο τής αμφισβήτησης, τις τρεις κυρίαρχες σύγχρονες πολιτικές
προσωπικότητες τού τόπου, Καραμανλή, Ανδρέα (Παπανδρέου) και Μακάριο!
Ειδικότερα, όχι οι «καραμανλικοί», ας πούμε, τον Ανδρέα, ή οι
«μακαριακοί» τον Καραμανλή, αλλά, και συγκεκριμένα, «καραμανλικοί» τον
Καραμανλή, «ανδρεϊκοί» τον Ανδρέα, και «μακαριακοί» τον Μακάριο!
Σκοπός τής πρότασης, είναι (παρότι δεν
θα έπρεπε) αναγκαίο να τονιστεί, πως δεν αποβλέπει στο να «δείξει» τάχα,
ότι ο άλφα ηγέτης κρίνεται «ένοχος» για συγκεκριμένη πράξη του, σε μια
συγκεκριμένη συγκυρία σημαντική για το έθνος, αλλά για να διαπιστωθεί
ποια ακριβώς ήταν γι’ αυτό το έθνος η πολιτική σημασία τής συγκεκριμένης
εκείνης συγκυρίας. Και τούτο διότι, απελευθερωμένοι από την βαριά σκιά
τού ηγέτη, έχοντας δηλ. ανεπηρέαστη την κρίση τους, υπάρχει τότε η
δυνατότητα ελεύθερα να διαπιστώσουν και το ειδικό βάρος τής συγκυρίας
εκείνης, και, φυσικά, τών δεδομένων, όσων την προκάλεσαν.
Για να γίνει πιο κατανοητή η πρόταση, ας
φέρω ένα παράδειγμα συγκεκριμένο: Το αν, π. Χ. η απόρριψη από τον
Μακάριο τής πρότασης για «πραξικοπηματική» ανακήρυξη τής Ένωσης, (1964)
ήταν πράξη σωτηρίας ή καταστροφής για την Κύπρο, (εγώ λέω καταστροφής…2*)
είναι ο ιστορικός τού μέλλοντος που θα το αποφασίσει, και όχι εγώ!
Εκείνο όμως που, σήμερα και όχι αύριο, άμεσα, ενδιαφέρει την, μπροστά
στον Τάρταρο ιστάμενη, πατρίδα, και ως ύστατη μάλιστα σανίδα σωτηρίας,
είναι κάτι που καμιά σημασία δεν μπορεί να έχει για τον Μακάριο πια…
Έχει όμως, και εξόχως κρίσιμη, για τον τόπο! Πρόκειται φυσικά για την
(κρίσιμη για το σύνολο έθνος, ειρήσθω…) ενέργεια τού Μακαρίου (μακράν
μάλιστα και εν αγνοία εκείνου) να ενεργοποιήσει εκκίνηση τών πολιτικών
γεγονότων τού 1963, τα οποία οδήγησαν και στη γένεση τής συγκεκριμένης
συγκυρίας: Πρώτα, τον εμφανισθέντα, για πρώτη μάλιστα φορά,
πρωταγωνιστικό ρόλο τής Αμερικής στην Κύπρο, ύστερα την, για πρώτη
επίσης φορά σε τέτοια έκταση, (μιας μεραρχίας «ενισχυμένης»…)
«συμμετοχή» τής Ελλάδας! Τής οποίας ειδικά την προτροπή
(πραξικοπηματικής, δια τής Μεραρχίας, ανακήρυξης τής ένωσης)
ματαιώνοντας ο Μακάριος, Αύγουστο μήνα, «έσωζε» λέει και την Κύπρο…
Και δεν θα κουραστεί ο γράφων να
εξηγήσει πάλι, πως εκείνο που τον ενδιαφέρει απ’ εκείνη τη μοναδική
συγκυρία, και αφορά σε σωτηρία τής Κύπρου σήμερα, δεν είναι βέβαια τα
συνταρακτικά γεγονότα τής εποχής εκείνης καθεαυτά. Είναι αντιθέτως τα
δεδομένα εκείνα, όσα προκάλεσαν το άμεσο ενδιαφέρον εκείνων ακριβώς τών
υπέρ-δυνάμεων, τών οποίων η καταλυτική, μέχρι θανάτου, έχθρα τότε,
προκαλούσε την ανατριχιαστική παγκόσμια ισορροπία τού τρόμου. Διότι,
εξηγεί επίσης ο γράφων, φαίνεται ότι η μικρή νησιώτική μας πατρίδα,
έκτοτε «ήταν μπροστά σε ‘ειδικές’ γεωπολιτικές προκλήσεις».3*
Στην πραγματικότητα, λέει, ανέκαθεν η μικρή νησιωτική μας πατρίδα, η
ίδια αποτελούσε, όπως θα το δούμε, και αποτελεί βεβαίως, μια γεωπολιτική
πρόκληση!
Αναφερόμαστε φυσικά στα όσα ανάγκασαν,
ακριβέστερα εξανάγκασαν, την απρόθυμη (επανάληψη, απρόθυμη!) ως τότε
Αμερική, πρωταγωνιστικά να παρέμβει στην Κύπρο και το δεδομένο πρόβλημα,
που λόγω τής «γεωπολιτικής» του σημασίας, τής (επανάληψη, τής)
προκαλούσε στην συγκεκριμένη περιοχή: Ευρώπης τής Ανατολής, ή Ασίας τής
Δύσης, (άλλως Εγγύς Ανατολής). Πρόβλημα, ειρήσθω, που ως τότε
επαναπαυόταν να θεωρεί ότι αποτελεσματικά το διαχειρίζονταν οι
«ακαμάτηδες» (sic!) εκείνoι Εγγλέζοι!4* Παρέμβαση μάλιστα υπό συνθήκες άκρως επείγουσες, για ό,τι θεωρούσε ως «εθνική ασφάλειά» της, η ιδεοληπτική εκείνη υπερδύναμη…
Αν, καταλήγει λέγων ο γράφων, η σημερινή
Κύπρος δεν μπορέσει να «αναγνώσει», επιτέλους, τα (ήδη ψηλαφητά όπως
επίσης θα δούμε στη συνέχεια) γεγονότα εκείνης τής εποχής, δεν έχει και
καμιάν ελπίδα να αναστρέψει ό,τι καταστροφικό δημιούργησε, στα τελευταία
53 χρόνια Γεδρωσίας ερήμου, όπου, οικειοθελώς, επέλεξε να περιπλανάται…
Και δεν θα μπορέσει, αν πρώτα δεν λάβει τη μια, την γενναία απόφαση:
Να θέσει, έστω προσωρινά, υπό αμφισβήτηση τουλάχιστο, κορυφαίες
πολιτικές προσωπικότητες, όσες στην αρχή υποδείξαμε, φίλε κ. Θεοδώρου…
Β’
Τα γεγονότα λοιπόν, όσα αναφέραμε ότι
οφείλει η σημερινή Κύπρος να «αναγνώσει», ώστε να διαγνώσει το ειδικό
τους βάρος στις πολιτικές μας εξελίξεις, αν σοβαρά αναζητεί έξοδο από το
αδιέξοδο, όπου παλαιόθεν, σαν σε «ιξό πιασμένη»,5*
εγκλωβίστηκε, θα επιχειρήσομε να επισημάνομε τώρα, με όση συντομία
φυσικά επιτρέπει η έκταση μιας επιφυλλίδας. Και πρώτα ο τότε πολιτικός
ορίζοντας, που, σημειωτέο, εκτείνεται αρκετά πριν τα γεγονότα εκείνου
τού Φθινοπώρου, (1963) δηλ. στα μέσα τού προηγούμενου χρόνου.
Ιούνιο τού 1962, επισήμως προσκεκλημένος
στις ΗΠΑ ο Πρόεδρος τής Δημοκρατίας, προσκαλεί κι αυτός τον Πρόεδρο
Κένεντι στην Κύπρο. Εκείνος όμως τού στέλλει μόνο Αντιπρόεδρό του, τον
Τζόνσον! Θεωρώντας, ενδεχομένως, μειωτική την ενέργεια τού Αμερικανού
προέδρου, έστειλε αντ’ αυτού κι ο Μακάριος για να τον υποδεχθεί στο
αεροδρόμιο, τον δικό του …Αντιπρόεδρο. Ξεχνώντας ίσως ότι αυτός ο
Αντιπρόεδρος λεγότανε Κιουτσούκ! Ο οποίος Αντιπρόεδρος Κιουτσούκ φυσικά
στη διαδρομή προς το ξενοδοχείο, τού «ψιθύριζε» όσα ως Τούρκος ήθελε να
μεταγγίσει(sic) σε Αμερικανό, εκείνης μάλιστα τής κρίσιμης «εποχής»,6*
συνοψιζόμενα στις επί πλακάτ επιγραφές, που κραδαίνονταν κατά την
«προεδρική» (σημειωτέο) υποδοχή, (κόκκινα χαλιά, ζουρνάδες κλπ) που σε
παραληρούσα τουρκική συνοικία τού επίτηδες είχε ετοιμάσει, επιτήδειος, ο
Κιουτσούκ: «ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΥΔΕΤΕΡΟΤΗΤΑ;», «ΘΕΛΟΜΕΝ ΤΟ ΝΑΤΟ, ΕΞΩ Ο ΚΟΥΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ»!(sic)
Μετά από ένα τέτοιο εναρκτήριο
«διπλωματικό» (μας) επίτευγμα, τα υπόλοιπα ακολούθησαν φυσιολογικά…
«Ενθάρρυνση» στον Τζόνσον να εμπεδώσει τον «κίνδυνο» (κουμουνιστικό
βεβαίως!) που συνιστά για τη Δύση μια «αδέσμευτη» Κύπρος… «Εμπειρία» που
εκείνος δεν κράτησε φυσικά για τον εαυτό του στην Ουάσινγκτον.
Ελάχιστους μάλιστα μήνες αργότερα, δεν χρειαζόταν να τη μοιραστεί με
άλλον, δεδομένου ότι (μετά τη δολοφονία Κένεντι) ήταν πλέον εκείνος
Πρόεδρος. Ούτε άλλωστε χρειάστηκε και πολύ να τη θυμηθεί: Ιανουάριο τού
1964! Όταν έσπευδε ο Ρασκ ασθμαίνοντας να τού αναγγείλει, ότι
σερνάμενοι, ως ο αρχέκακος όφης, (ο Σαξονικός) τον εκλιπαρούν οι
Εγγλέζοι, να αναλάβει «ξελάσπωμά» τους στην Κύπρο η Αμερική. Και
εκείνος «σκυλοβρίζοντας» τους, ως άλλος βασιλιάς Ερρίκος Β’ τής Αγγλίας,7*
τελικά συγκατένευσε, στανικά πάντως, σε αμερικανική ανάμιξη! Και έτσι
άρχισε η περιπέτεια… Που ήταν συνάμα περιπέτεια και τής λογικής! Διότι
υποχθόνιες είχε η αγγλική «παράκληση» τις επιδιώξεις της: Οι Αμερικανοί
να κάνουν για λογαριασμό τους τη «βρόμικη δουλιά», ενώ, Ιανοί εκείνοι,
θα εμφανίζονταν κατάλευκες περιστερές. Γεγονός που, η παρ’ ημίν νωχελώς
βοσκηματώδης πολιτική λογική, όχι μόνο το έχαψε, αλλά και, ως πεποίθηση,
τερπόμενη το καταβροχθίζει μέχρι σήμερα!
Πλην όμως χάσκουσα η άβυσσος, δεν δίνει
πια περιθώρια για τέτοια νωχελή βοσκή στους άλλοτε λειμώνες τής
εκτρέφουσας μυθολογίας. Aλλά ούτε και τα κραυγαλέα πια τεκμήρια, αφήνουν
χώρο στην τρέφουσα τα βοσκήματα μυθολογία. Βοούν! Μάλιστα σε τέτοια
ένταση, που μόνο αφιονισμένοι δεν ανεγείρονται… Αναφέρομαι βεβαίως σε
(βοώντα) τεκμήρια «ανάγνωσης» τών αιτίων τού θανατηφόρου
βραχυκυκλώματος, όπου, ιδανικοί αυτόχειρες, εγκλωβιστήκαμε. Και
ειδικότερα στα τεκμήρια εκείνα που, ως αμερικανικά διπλωματικά έγγραφα,
έφερε πρόσφατα στο φως, ο λογοτέχνης (ούτε καν ιστορικός) Άντης Ροδίτης.
Εκ προοιμίου το δηλώνω, προς άρση και
κάθε παρανόησης: Το σχετικό βιβλίο τού Ροδίτη, «Κουράγιο Πηνελόπη» (στις
Αθηναϊκές εκδόσεις «Αρμός») το οποίο, μαζί και με άλλες προσωπικότητες
τών γραμμάτων, ο γράφων δημοσίως παρουσίασε, κυκλοφόρησε μεν το 2013,
καταδικάστηκε όμως έκτοτε στον δια συνωμοσίας τής σιωπής θάνατο.
Εντούτοις, και όπως πολλάκις έχω δηλώσει, μέχρι να βρεθεί κάποιος άλλος
μελετητής, που είτε να αποδείξει πως τα έγγραφα εκείνα είναι όλα
(αριθμός 182!) πλαστά, είτε να παρουσιάσει (σοβαρά και υπεύθυνα, και όχι
«επιστημονικόσχημες» πλην κενές μεγαλαυχίες8*) τουλάχιστον
άλλα τόσα, ενδεικτικά πως εκείνα ανατρέπονται από άλλα γεγονότα, εγώ θα
τα θεωρώ ως απολύτως έγκυρα. Ως τότε λοιπόν, (και ανεξαρτήτως τών τυχόν
προσωπικών κρίσεων τού συγγραφέα) αυτά θα λαμβάνω υπόψη, στην προσπάθειά
μου να «αναγνώσω» τι ακριβώς (μού) συνέβη την ταραγμένη εκείνη εποχή,
στη δύνη τής οποίας, νέος τότε, εκών βεβαίως, βρέθηκα.
Μερικά λοιπόν, ελάχιστα πάντως, απ’
εκείνα τα έγγραφα, αναγκαία για «διαλεύκανση» τής βασικής αιτίας, και
ικανά για εντοπισμό τού «ειδικού βάρους» τής τότε συγκυρίας, που
«εξανάγκασε» στην έκτοτε αμερικανική ανάμιξη στο Κυπριακό, θα εκτεθούν,
στη συνέχεια του άρθρου. Δεν κουράζομαι δε να το επαναλάβω: Όχι φυσικά
για λόγους ιστορίας… Πολύ λιγότερο δε, …«παρελθοντολογίας».
Γ’
Από όσα έγγραφα μπορούν να φωτίσουν ποια
ακριβώς συγκυρία υπήρχε το 1964, και αν όντως προέκυψε τότε ευκαιρία,
(χαμένη ή «χαμένη», αναλόγως) θα δούμε πρώτα ένα μόνο, σημαντικό όμως
για να διαγνώσει κανείς το βεληνεκές τής παρ’ ημίν πολιτικής διανόησης.
Ερμηνεύει επίσης ό,τι δριμύ είπαμε στο προηγούμενο για την Αγγλία,
αποκαλώντας την «αρχέκακον όφι», που ουδέν άλλο έπραττε παρά υποχθονίως
να «παγιδεύει» τον «αφελή» υπερπόντιο αυτάδελφό του. Επιφυλασσόμενοι δε,
να παρουσιάσομε στο επόμενο σημείωμα ένα δεύτερο, διερμηνεύον την
αμερικανική νοο-τροπία που καθοδήγησε τον εν λόγω υπερπόντιο γίγαντα
στην ανάμιξή του σε ό,τι αποκαλείται Κυπριακό.
Πριν όμως, και δεδομένου ότι το πιο πάνω
έγγραφο υπερβάλλει σε χαμέρπεια και εκείνη ενός «αρχέκακου όφεως»,
προοιμιακά θα δούμε μερικά ενδεικτικά τόσο τής χαμέρπειας εκείνου, όσο
και τής ημέτερης ασύλληπτης ευφυΐας. Και πρώτα, το έγγραφο τής διαβόητης
συνομιλίας Μπωλ – Τζόνσον, όπου ακροθιγώς αναφερθήκαμε ήδη. (L.B.J.
Library…, Ροδίτης9* Εγγρ. Αρ.2) Πρόκειται για μαγνητοφωνημένη
τηλεφωνική συνομιλία, (25/1/1964) που κατέληξε σε συγκατάνευση ο
Τζόνσον, να επιτρέψει αμερικανική ανάμιξη στο Κυπριακό, ό,τι δηλ.
εκλιπαρούσαν οι «απελπισμένοι» Εγγλέζοι! Τών οποίων φυσικά σκοπός
καταχθόνιος ήταν άλλος: Αντ’ αυτών, να κάνουν οι Αμερικανοί τη «βρόμικη
δουλιά» (τής, που εκείνοι μεθόδευαν, διχοτόμησης) ενώ υπονομεύοντάς
τους, να εξακολουθήσουν προβαλλόμενοι στους εντόπιους αγγλοχάσκακες οι
ίδιοι, ως οι κατά συρροήν, προστάτες μας! Όντως: Πριν συμπληρωθεί
δεκαήμερο από την αποδοχή τού βρετανικού αιτήματος, έκπληκτοι οι
Αμερικανοί άκουσαν (4 Φεβρουαρίου) δυο (ευλογημένες δε) βόμβες να σκάνε,
αναιτίως, στην πρεσβεία τους…
Λίγο αργότερα (14 Φεβρουαρίου) δόθηκε
και άλλη ευκαιρία να διαπιστωθούν οι πραγματικοί περί Κύπρου αγγλικοί
σκοποί, σε κοινή σύσκεψη στον Λευκό Οίκο, με στόχο να αποτραπεί
(διακινδυνεύουσα τη συνοχή τού ΝΑΤΟ) τουρκική εισβολή στην Κύπρο. (Έγγρ.
Αρ.22) Εκεί, εκτός τού Τζόνσον, ήταν παρών (και τρισευτυχισμένος) ο
Άγγλος πρωθυπουργός. Όταν έφτασε η σειρά του να μιλήσει, κατάπληκτοι
όλοι τον άκουσαν, πάντα ευτυχισμένο, να κελαηδά το αναπάντεχο, (ως εκτός
τόπου…) πως όταν η Τουρκία θα εισβάλει στην Κύπρο, «η Βρετανία θα την
καλέσει να σταματήσει σε μια “ορισμένη γραμμή”»…(sic)!
Μετά και από τέτοια αποκαλυπτική
ομολογία, ελάχιστα, όπως δείχνουν τα έγγραφα, ανάμιξαν οι Αμερικανοί
τους Άγγλους, στην πραγματική διαδικασία επίλυσης τού προβλήματος. Την
οποία, όταν ενεργός εμφανίστηκε και ο Γεώργιος Παπανδρέου, (Πρωθυπουργό
που οι Κύπριοι αδικήσαμε κατάφωρα!) διαχειρίζονταν πια μόνοι οι
Αμερικανοί. Εκείνοι απλώς διήγαν σε πέλαγος απέραντης ευτυχίας,
«βέβαιοι» πως, απλοϊκοί άποικοι, οι υπερατλαντικοί συγγενείς τους,
παγιδεύτηκαν σε διαγεγραμμένη πορεία που σκηνοθέτησαν εκείνοι. Γι αυτό
και όταν, έξι μήνες αργότερα, εμβρόντητοι πήραν είδηση τι (τους) σκάρωνε
το τελευταίο έγγραφο Ρασκ, (την, ούτε λίγο ούτε πολύ, πραξικοπηματική
ανακήρυξη τής ένωσης, Έγγρ. Αρ.176) έπαθαν οξεία νευρική κρίση! Και
έστειλαν απελπισμένο γράμμα, όπου, σχεδόν μυξοκλαίγοντας, εξέφραζαν
περίπου φρίκη (grave dangers!) διότι μ’ αυτή την ενέργεια τού Ρασκ,
αδικούνταν οι κακόμοιροι οι Τούρκοι! Είναι το κατάπτυστο έγγραφο DEFE
(25 Αυγούστου) τού Φόρεϊν Όφις, το πιο χαμερπές και χολερικό κείμενο στη
διπλωματική ιστορία… (Έγγρ. Αρ.181)
Το έγγραφο αυτό10* είναι, ό,τι ονομάσαμε, γεγονός μεγάλου ειδικού βάρους. Για σημαντικούς δε λόγους:
Λόγος πρώτος, που είναι
και μέγας, αποδεικνύει εκείνο τον τετριμμένο μηρυκασμό περί
«Αγγλοαμερικανικού άξονα» τής πολιτικής μας διανόησης, ως ιδεοληψία
αφελών, η οποία, αν όχι τίποτε άλλο, δεν μπορούσε να ισχύει, τουλάχιστο,
για το καλοκαίρι τού 1964. (Και για αρκετά ακόμη καλοκαίρια, μέχρι και
τον Σεπτέμβριο τού 1967, οπότε και έπεσε τελικά η αμερικανική οργή επί
τής ελληνικής μεραρχίας…)
Λόγος δεύτερος, δείχνει
όχι μόνο θλιβερά ιδεοληπτικό, αλλά και αποδεικνύει ως έργο διανοητικής
υποανάπτυξης, το περί «συγκεκαλυμμένης τότε διχοτόμησης», (υπό την
λεοντή τάχα τής ένωσης) πόρισμα τού, θλιβερότερου βεβαίως, «Φακέλλου
Κύπρου» (Σελ.239)
Λόγος τρίτος αλλά
κυρίαρχος! Διότι υπενθυμίζω: Ό,τι ενδιαφέρει σ’ αυτή τη σειρά τών
άρθρων, δεν είναι η ιστορία καθ’ εαυτή. Λιγότερο φυσικά η
παρελθοντολογία! Ενδιαφέρει, και απολύτως έντονα, («απελπιστικά» είναι η
σωστή έκφραση) τι σηματοδοτείται ως ειδικό βάρος τών ιστορικών
γεγονότων εκείνης τής εποχής! Αν φυσικά πρόθεση είναι να αναστρέψομε,
ό,τι θλιβερά ανήμπορους μάς συνθλίβει σήμερα διεθνώς…
Πληροφορείται ο φίλος αναγνώστης, ότι το
(προαναγγελθέν) «δεύτερο έγγραφο», που καταδεικνύει τόσο το ειδικό
βάρος εκείνων τών γεγονότων, αλλά και το ειδικό βάρος όσων νομίζουν ότι
αγωνίζονται να ελευθερώσουνε πατρίδα, θα το δούμε, μεγαλοπρεπές δε,
αμέσως πιο κάτω.
Δ’
Όπως ήδη προείπαμε, το «δεύτερο έγγραφο»
τού 1964, που μάλιστα καταδεικνύει τόσο το ειδικό βάρος τών τότε
γεγονότων, αλλά και εκείνο όσων και σήμερα νομίζουν ότι αγωνίζονται να
ελευθερώσουνε πατρίδα, συντάκτη του έχει τον Αμερικανό πρέσβη στη
Λευκωσία Τέυλορ Μπέλτσερ. Πρόκειται για υπηρεσιακή απάντησή του (7
Απριλίου) σε αντίστοιχο ερώτημα τού προϊσταμένου του υφυπουργού Μπωλ,
«ποια προκρίνει ο πρέσβης ως οριστική (once-for-all) λύση τού
Κυπριακού».11* Το διπλωματικό αυτό έγγραφο (Αρ. 49, Αρχείο Ροδίτη) είναι κορυφαίο σε σημασία, για ποικίλους δε λόγους.
Και πρώτο διότι (δυόμιση μάλιστα μήνες
πριν τον Άτσεσον) ο Αμερικανοί θεωρούσαν αυτονόητο πως οριστική λύση στο
«ακανθώδες» πρόβλημα είναι μόνο η ένωση. Γεγονός όμως που δεν είναι το
μέγιστο στο έγγραφο Μπέλτσερ. Μέγιστο είναι το επόμενο: Ότι ο Μπέλτσερ,
βαθύτατος γνώστης, ήδη από τον καιρό τής Ζυρίχης, του κυπριακού
δράματος, ήτανε και γνώστης τής εν Κύπρω (νέας) νοοτροπίας, κυρίως όμως
τής (ανέκαθεν) νοοτροπίας τού ίδιου τού Κύπριου ηγέτη! Λόγω λοιπόν αυτής
ειδικά τής γνώσης του πρότεινε δυο τρόπους λύσης: Είτε άμεσης ένωσης,
είτε, προτιμότερο, ομοσπονδιακής ένωσης Κύπρου με Ελλάδα, πανομοιότυπη
εκείνης μεταξύ Πουέρτο Ρίκο και ΗΠΑ.12* Θα φανεί όμως, πως ούτε και αυτό είναι το ουσιωδέστερο στο έγγραφο Μπέλτσερ.
Πριν όμως αναφερθούμε σ’ αυτό το
ουσιωδέστερο, χρήσιμο, και κρίσιμο, είναι να αναφέρομε μιαν άλλη
κορυφαία σημασία του εγγράφου, που άμεσα αφορά στο διπλωματικό
βεληνεκές, που χαρακτηρίζει την πολιτική μας διανόηση: Για μήνες
κυκλοφορούσε αυτό το έγγραφο-πρόταση τού Μπέλτσερ, όχι μόνο στους
διαδρόμους τής πρεσβείας, αλλά, φαντάζομαι, και στο μπαρ τού Λήδρα Πάλας
(καλή του ώρα) όπου σύχναζαν, μαζί με ξένους, και οι δικοί μας
διπλωμάτες! Πλην όμως ουδενός η κεραία το έπιασε… Αντιλαμβάνεται ο
αναγνώστης ποια διαφορετική θα ήταν η πορεία τών συνομιλιών τού Άτσεσον
στη Γενεύη, αν η πολιτική ηγεσία γνώριζε και αυτή την (γοητευτική)
εκδοχή τής ένωσης! (Και «τοις φρονίμοις ολίγα»…) Αυτά όμως είναι πια
ιστορία. Και είπαμε, η ιστορία δεν είναι το κύριο ενδιαφέρον αυτής τής
σειράς κειμένων…
Κυρίαρχης λοιπόν σημασίας, και ιδίως
κρίσιμο για τα σημερινά δεδομένα, τού εγγράφου Μπέλτσερ, είναι οι λόγοι
για τους οποίους ο Αμερικανός διπλωμάτης θεωρούσε ως μόνη «οριστική»
λύση την ένωση. Οι λόγοι λοιπόν που αναγράφει το έγγραφο, είναι έξι.
Είναι σημαντικό, αλλά και σημαίνον για τη σημερινή ειδικά Κύπρο, αλλά
και (θεωρητικά τουλάχιστον!) για την πολιτική μας διανόηση, ότι ουδείς
απ’ αυτούς δεν ασχολείται, με «δίκαια» ας πούμε «τών λαών», ούτε με τη
«μακραίωνη ελληνική ιστορία τής Κύπρου», παρότι, και αποδειγμένα, ο
ίδιος σθεναρά πίστευε και στις δυο αυτές «ηθικές», καθώς έλεγε, αρχές!
Αντίθετα, άπαντες οι λόγοι αφορούν τα αμερικανικά «αμυντικά» συμφέροντα
και μόνο! (Ευσχήμως φυσικά ο Μπέλτσερ τα ονομάζει «συμφέροντα τού
–πανίερου- ΝΑΤΟ»…) Και αυτό, λόγω προφανώς τής επαπειλούμενης (και
«εξορκισμένης») σοβιετικής-κομμουνιστικής διείσδυσης στη (συγκεκριμένη)
περιοχή, όπου η Τουρκία είναι μοναδικός (άρα εκβιάζων) σύμμαχός τής
υπερδύναμης. Είναι δε σημαίνον, διότι τα τότε αμερικανικά «αμυντικά»
συμφέροντα, συμβαίνει να είναι, λειτουργικώς τουλάχιστον, ομοιότυπα τών
σημερινών, τώρα κρισιμότερων μάλιστα! (Λόγω αποτελεσματικότερης βέβαια
Ρωσικής διείσδυσης τώρα, αλλά και λόγω τής κατ΄ εξακολούθηση εκβιάζουσας
τουρκικής μοναδικότητας. Αν βεβαίως η πολιτική μας διανόηση
αντιλαμβάνεται για ποιο πράγμα μιλάμε…13*
Το ειδικό λοιπόν βάρος τής συγκυρίας
1964-1967, είναι ότι δινόταν τότε, με τρόπο αυτόματο, ευκαιρία στην
αμερικανική υπερδύναμη, να αποκτήσει, ακριβέστερα να δημιουργήσει, στην
ευαίσθητη περιοχή τής Ανατολής, (όχι απλώς ανατολικής Μεσογείου) μια
δεύτερη σύμμαχο, εκτεταμένη σε γεωγραφικό μήκος, εναλλακτική τής
Τουρκίας, συμμαχική δύναμη, και συνεπώς, σε συνεπώς, μη απόλυτο
υποχείριο πια, τών εκάστοτε τουρκικών εκβιασμών. Φυσικά το ειδικό βάρος
τής τότε συγκυρίας, χρειαζόταν και πολιτική ηγεσία αντίστοιχου (ειδικού)
βάρους, ώστε να έχει το σθένος για να το αντιληφθεί. (Σήμερα δε και να
το αντέξει…) Πράγμα που η ύπαρξη τής επιστολής Μπέλτσερ, καταδεικνύει
πως δεν το είχε τότε. Και (ως συνένοχη) δεν τολμά να το έχει ούτε
σήμερα… Παρότι είναι, ειδικά σήμερα, επάναγκες για σωτηρία! Και παρότι
πέρασαν έκτοτε σαράντα συναπτά (πρόσφορα για «ανάνηψη») έτη…
Ε’
Εναρκτήρια, σ’ αυτό το κείμενο, θέσαμε
την αρχή πως καθόλου δεν σκοπεύει σε αναζήτηση «ενοχής» οποιουδήποτε
ηγέτη, για κάποια πράξη του, σε ενδεχόμενη σημαντική για το έθνος
συγκυρία, αλλά στη διάγνωση τής πολιτικής σημασίας της, και κυρίως τού
ειδικού βάρους εκείνης τής συγκυρίας, και τών αιτίων όσων την
προκάλεσαν. Επιλέξαμε δε ως υπό θεώρηση συγκυρία, τα γεγονότα τού 1964,
όσα ακολούθησαν την διαβόητη μασκαράτα τής ανταρσίας τών Τούρκων.
Καταλήγαμε μάλιστα «χρησμοδοτώντας», πως αν η σημερινή Κύπρος δεν
κατορθώσει να «αναγνώσει», τα γεγονότα εκείνης ειδικά τής εποχής, δεν
έχει και καμιάν ελπίδα να αναστρέψει ό,τι καταστροφικό η ίδια
δημιούργησε, στα 53 έκτοτε άγονα χρόνια (Γεδρωσίας) ερήμου, όπου
επέλεξε, μακρυά από την Ελλάδα, να περιπλανάται…
Συγκεφαλαιώνοντας αναφέρω ότι από το
πλήθος τών, αμερικανικών κυρίως, απόρρητων εγγράφων τής περιόδου
εκείνης, (τών 210 ημερών) περιοριστήκαμε σε δυο μόνο, χαρακτηριστικά
όμως, τόσο τής τότε συγκυρίας, όσο και τών τότε (αναλλοίωτων άλλωστε)
προθέσεων τών Άγγλων, όσο και κυρίως, τών (τουλάχιστο «περίεργων», για
την παρ’ ημίν ευφυΐα φυσικά) αμερικανικών, όχι απλώς προθέσεων, αλλά τών
αμερικανικών στρατηγικών «αμυντικών» αναγκών, που δημιουργούσαν εκείνες
τις προθέσεις! Προθέσεις που άριστα συγκεφαλαιώνονται στο, που
αναλύσαμε, έγγραφο Μπέλτσερ, για τις δυο μορφές Ένωσης, ως μόνης λύσης
τού Κυπριακού, που εξυπηρετεί τις αμερικανικές αμυντικές, εναντίον τού
σοβιετικού (και όχι μόνο…) κομμουνισμού ανάγκες!
Χρήσιμο παρότι όχι το ουσιώδες, είναι να
αναφερθεί ότι, με την πιο πάνω άποψη περί τών αμερικανικών προθέσεων,
συμφώνησε (το 2014, μισόν αιώνα) αργότερα14* και ο Καθηγητής Θάνος Βερέμης. Πιο αργά (2016) δε και ο Σωτήρης Ριζάς15*,
ο οποίος μάλιστα, και χωρίς περιστροφές είπε πως το Σχέδιο Άτσεσον
όντως «ήταν μια χαμένη ευκαιρία»! Πώς όμως να μη συμφωνήσουν, έγκυροι
μελετητές τής Ιστορίας, αφότου επιπροσθέτως πληροφορήθηκαν και για τα
απόρρητα έγγραφα 99 και 104 (Αρχείο Ροδίτη βεβαίως) όπου αναγράφεται η
(συγκλονιστικά) απελπισμένη απάντηση τού, άλλοτε τρομερού, Νιχάτ Ερίμ
προς τον Άτσεσον στη Γενεύη, (όταν ο τελευταίος τού είπε να ξεχάσει και
διχοτόμηση και ομοσπονδία), πως «εν τοιαύτη περιπτώσει, προτιμούσε να
εφαρμόσει η Ελλάδα, ως fait accompli, την ένωση, οπότε και η Τουρκία θα
αρνηθεί να την αναγνωρίσει επίσημα, ελπίζοντας σε μεταγενέστερα
(οικονομικά) οφέλη…»(sic!) Πράγμα που αργότερα (22/8/64 ) επανέλαβε
(σημειολογικά δε) και ο ίδιος ο Ινονού! (Εγγρ. 171)
Χαμένη λοιπόν (και όχι βέβαια «χαμένη»)
ευκαιρία, λένε και οι δυο, κατά τεκμήριο κορυφαία σοβαροί μελετητές,
είναι η συγκυρία εκείνη τού 1964! Αρκετά χρόνια μετά την θλιβερή
συμπεριφορά (τού συνόλου δε) τής πολιτικής μας διανόησης, να
βραχυκυκλώσει τότε τη συγκυρία εκείνη, ο (και πρώτος τών «εξ απορρήτων»
της) κ. Λυσσαρίδης, και εκ τών υστέρων, άρχισε κατόπιν εορτής να
σαλπίζει, κορυφαίο εύρημά του, την εκμετάλλευση τών «εμπλεκομένων
συμφερόντων»! Πού να φανταζόταν, ο σεβαστός κατά τα άλλα, αειθαλής δε
Γιατρός, ότι εκείνα τα «εμπλεκόμενα συμφέροντα», (και το 1964, αλλά και
πάντα, συνεπώς και τώρα…) «δικαιωματικά» δε κατά τους κανόνες τής
τρέχουσας «ηθικής» πολιτικής δεοντολογίας, είναι ένα και μοναδικό:
Εκείνο τών ΗΠΑ! Τού σιωπηρώς «ιδιοκτήτου» τής περιοχής. Και ότι τα άλλα
συμφέροντα όχι εμπλεκόμενα, αλλά, το πολύ, «διαπλεκόμενα» είναι, προς
παρενόχληση απλώς!16*
Ο μύθος λοιπόν δηλοί πρώτο: Πως τα διαβόητα εμπλεκόμενα συμφέροντα, μονίμως είναι τής ίδιας πάντα χώρας, και είναι α μ ε ρ ι κ α ν ι κ ά!
Δεύτερο, πως εκείνα τα εμπλεκόμενα αμερικανικά συμφέροντα πρότειναν
τότε την ένωση, όχι διότι αγάπησαν αίφνης τους Έλληνες, αλλά για σκοπούς
δικής τους «αδιατάραχτης» κυριαρχίας στην περιοχή. Τρίτο, ότι
αδιατάραχτη κυριαρχία, σημαίνει και εναλλακτικό τής Τουρκίας σύμμαχο
στην περιοχή. (Οι λόγοι είναι, ειδικά σήμερα, προφανείς, μην τους
επαναλαμβάνομε…). Τέταρτο, ότι η μόνη χώρα που προσφέρεται, ως, σε
κάποια έστω έκταση, εναλλακτικός σύμμαχος είναι η Ελλάδα, εάν βεβαίως
έχει έδαφος στην Ανατολή. Τέτοιο δε έδαφος ήτανε η Κύπρος, ως ελληνική
όμως προέκταση! «Όπερ έδει δείξαι»… (που έλεγε και ο – αρχαίος βέβαια –
Ευκλείδης). Ούτε άκρατοι «φιλελληνισμοί» λοιπόν , ούτε υψηλά «ιδεώδη»,
ούτε «αισθήματα δικαίου». «Ακόρεστος» πραγματισμός και μόνο! Που ως
«πραγματισμός», ουδέποτε (ούτε και σήμερα…) αλλάζει το ειδικό του βάρος.
Αν βεβαίως η πολιτική μας διανόηση αντιλήφθηκε για ποιο πράγμα μιλάμε.
Επιμύθιο; Πως ένα και μοναδικό τρόπο
έχει η ηγεσία μας, αν σοβαρά θέλει να αναζητήσει τη σωτηρία τής Κύπρου,
ως τόπου βεβαίως, και τόπου ελληνικού. Εφαρμόζοντας πρώτα ό,τι στο πρώτο
άρθρο συστήσαμε, να βάλει την ουρά (τής ενοχής, η τής βλακείας, τού
’64) στα σκέλια, και να κάνει ό,τι έκανε, Ιούνιο τού 1964, στην
Ουάσιγκτον και ο Γεώργιος Παπανδρέου…17* Τα άλλα είναι όλα μάταια!
* Ο Χάρης Φεραίος είναι Διδάκτωρ ΕΜΠ.http://www.antibaro.gr/article/17282
______________________________________________________________________________
1*. Εκδόσεις Αιγαίον, 2017
2*. Ακριβέστερα, ήταν πράξη καταστροφής, και για την Κύπρο και για την Ελλάδα…
3*. Πράγμα που πρόσφατα, καθυστερημένο
κατά 53 ολόκληρα χρόνια, καταϊδρωμένο, «ανακάλυψε» και το (υπάρχον!)
παρ’ ημίν «Συμβούλιο Στρατηγικών Ερευνών»…
4*. Να ετοιμάζεται ο αναγνώστης, να ακούσει άκρως ενδιαφέρον λεξιλόγιο τού (αθυρόστομου) Τζόνσον επί τού θέματος…
5*. Καθώς το λέει και ο Σαίξπηρ…. («Άμλετ» Πράξη Γ’. σκ.3)
6*. Νωπή, θυμίζω, η αντικομουνιστική
υστερία τού Μακαρθισμού, που, κατ’ αποκλειστικότητα, παρήγαγε η
αμερικανική ιδεοληψία! Τραγικό: Η ευφυής πολιτική μας διανόηση βεβαίως,
ούτε καν υποπτεύεται κατά πόσο εκείνη αναπαράγεται ακόμα…
7*. Για το σχετικό περί «αγγλικού ανδρισμού» βασιλικό εκείνο λεξιλόγιο, βλέπε: Ζαν Ανούιγ, «Μπέκετ, ή η τιμή τού Θεού».
8*. Και όποιος (επιστήμων) θεωρεί πως τον θίγω, ειδοποιείται ότι καθόλου δεν σφάλλει
9*. Οι σχετικές παραπομπές εγγράφων, αναφέρονται στο βιβλίο τού Άντη Ροδίτη, «Κουράγιο Πηνελόπη»
10*. Μοναδικό αγγλικό, το οποίο, ειρήσθω, είχε ανακαλύψει το 2000 η ερευνήτρια Φανούλα Αργυρού.
11*. Πανομοιότυπη ερώτηση απηύθυνε ο Μπωλ, στους αντίστοιχους πρέσβεις Αθήνας, Άγκυρας και Λονδίνου.
12*. Η Κύπρος δηλ. θα διατηρούσε και τον Πρόεδρό της και το Κοινοβούλιό της! (Τόσο βαθύς γνώστης…)
13*. Γεγονός για το οποίο σθεναρά
αμφιβάλλει ο γράφων. Όσο βέβαια αδυνατεί εκείνη να θέσει υπό την «βάσανο
τής αμφισβήτησης», το ένα από τα τρία πρόσωπα, που στην αρχή είπαμε…
14*. Σε απλοελληνικά δηλ, η ιστορία, προς γνώση, ήδη άρχισε να γράφεται…
15*. Διευθυντής στο κέντρο ερευνών τής Ακαδημίας Αθηνών.
16*. Έκτος φυσικά από τα Αγγλικά που είναι …«δολιοπλεκόμενα».
17*. Πληροφορίες πλήθος, στο βιβλίο «Το τέλος τής ουτοπίας», Αιγαίον 2015.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου